Phát triển thương mại điện tử: Một cây làm chẳng nên non…

Khi
bàn về việc thúc đẩy phát
triển thương mại điện tử (TMĐT), người ta
thường nhắc đến khung pháp
lý, kỹ thuật, dung lượng đường truyền. Nhưng
đó mới chỉ là những điều
kiện cần. Theo TS. Lê Đăng Doanh, chuyên gia
kinh tế cao cấp của bộ
Kế Hoạch – Đầu Tư, nếu doanh nghiệp (DN) không
đổi mới tư duy, hành
động thì không thể vận dụng TMĐT.

Tại hội thảo TMĐT – VEBIZ 07, ông Lê Đăng Doanh nhận
định “Hiếm có dịp
nào bàn về TMĐT lại thích hợp như thời gian này”.
Việt Nam (VN) vừa trở
thành thành viên thứ 150 của Tổ Chức Thương Mại
Thế Giới (WTO). Các DN
VN (khoảng 250.000) sẽ có cơ hội tiếp cận với
thị trường thế giới cũng
như chứng kiến sự thay đổi nhanh chóng của
môi trường kinh doanh trong
nước. Chính Phủ (CP) VN đã cam kết với
WTO về việc cải thiện môi trường
kinh doanh, giảm thuế, bỏ bảo hộ;
đưa ra các quy định về công khai, minh
bạch; giải quyết tranh chấp
theo quy định của WTO. Những DN không năng
động, hoặc lâu nay “sống
nhờ” sự bảo hộ, ưu đãi của Nhà Nước sẽ khó cạnh
tranh sòng phẳng với
các công ty đa quốc gia, tập đoàn lớn trên thế
giới. Sự cạnh tranh
không chỉ diễn ra trên thị trường thế giới mà còn ở
ngay “sân nhà”
(từng là nơi “an toàn” do chính sách bảo hộ).

Trong hoàn
cảnh đó, TMĐT và chính phủ điện tử (CPĐT) trở thành yêu cầu
bức bách
để các DN giảm chi phí, tiết kiệm thời gian, tăng hiệu quả kinh

doanh và khả năng cạnh tranh. Tuy nhiên, TMĐT không chỉ liên quan đến
các
vấn đề kỹ thuật. Theo TS Doanh, cần lưu ý những yếu tố sau:

Không thể “một
mình một chợ”

TMĐT ở VN hiện nay mới ở mức sơ khai, chủ yếu giới thiệu
DN, gửi, nhận
thông tin, còn khâu quan trọng là thanh toán trực
tuyến thì chưa phổ
biến. Có một số dịch vụ khác được cung cấp qua
Internet, như may áo dài,
quần jean theo số đo của khách, nhưng chỉ
có ít DN thực hiện được. Nhìn
chung, thành công trong TMĐT của một
DN phụ thuộc nhiều vào sự nỗ lực
của tự thân DN đó.

Tuy nhiên, những cố gắng đơn lẻ thường không mang lại
nhiều hiệu quả.
Trên thực tế, DN trong nước phụ thuộc rất nhiều vào
nhà cung ứng (vốn
chủ yếu là các cơ sở sản xuất nhỏ, lẻ, thậm chí là
các hộ gia đình sản
xuất nhỏ). Ví dụ một nhà hàng ở Hà Nội phải đặt
thực phẩm từ các hộ gia
đình. Nhà hàng đó có thể có website, có khả
năng giao dịch điện tử,
nhưng các hộ gia đình chỉ có thể gọi điện
thoại và giao dịch trực tiếp
mà thôi. Vì vậy, để quan hệ trong TMĐT
được thông đồng bén giọt, cần có
sự nỗ lực đầu tư từ nhiều phía. DN
cần khuyến khích, thúc đẩy các DN
cung ứng đầu vào, các nhà cung cấp
dịch vụ trợ giúp (nguyên vật liệu,
vận tải…) ứng dụng TMĐT.

Hiện nay, số website cho phép đặt hàng và thanh toán
trực tuyến chỉ
chiếm 3,2%. Điều đó có nghĩa là nhiều DN đã sẵn sàng
làm TMĐT nhưng mối
quan hệ với khách hàng, đặc biệt là với ngân hàng
chưa được xử lý phù
hợp. Để phát triển TMĐT trong khi thiếu các điều
kiện nền tảng thuận
lợi, các DN Việt Nam cần nỗ lực một cách có hệ
thống để tạo được mối
liên hệ hữu cơ, cùng có lợi giữa những thành
phần tham gia TMĐT.

Cải
cách ở các cơ quan nhà nước

CP VN cam kết sẽ phát triển TMĐT, nhưng việc này thành
công đến đâu còn
phụ thuộc vào tiến trình xây dựng CPĐT, vào khả năng
các tổ chức của CP
đáp ứng các yêu cầu minh bạch của DN như thế nào.
Theo TS Doanh, đã sang
năm mới nhưng nhiều website của cơ quan nhà
nước vẫn còn lời chúc Tết
từ năm trước của ngài bộ trưởng. Nếu cơ
quan có liên quan đến DN như địa
chính, cấp phép, thuế quan, hải
quan không chịu cải cách hành chính,
không coi trọng giao dịch qua
mạng mà vẫn đòi hỏi DN phải đến gặp trực
tiếp thì TMĐT không thể phát
triển. CPĐT phải đẩy mạnh việc công khai,
minh bạch, giảm giao dịch
trực tiếp, tránh sách nhiễu… mới thúc đẩy
được sự phát triển của
TMĐT.

Tin học hóa quy
trình kinh doanh

Đối
với các DN, việc trả lời thư điện tử một cách đáng tin cậy rất quan
trọng,
trong đó cần chú ý yếu tố thời gian. Trả lời ngay trong 24 giờ là

yêu cầu rất bình thường trong giao dịch điện tử. Bên cạnh đó, DN cần
cải
thiện việc lưu giữ hồ sơ, chứng từ, thực hiện công khai minh bạch
khi
trả lời thắc mắc của khách hàng với các thông tin, chứng từ về chất
lượng
hàng hóa, thông tin về kiểm dịch… Muốn vậy, tất cả các quy trình

đều phải được tin học hóa để có thể cung cấp ngay lập tức khi đối tác
yêu
cầu. Nếu DN có vận dụng giao dịch điện tử nhưng toàn bộ tổ chức vẫn
giao
dịch trên giấy thì sẽ mất nhiều thời gian chuyển thông tin sang dữ
liệu
điện tử.

Ngoài ra, muốn vận dụng TMĐT, DN
không chỉ đổi mới tư duy mà còn phải
thay đổi cách quản lý theo hướng
hiện đại. Nếu luồng thông tin trong DN
phụ thuộc vào quá nhiều đầu
mối, chủ DN khó lòng đưa ra quyết sách nhanh
chóng.

Để phát triển TMĐT trong khi thiếu các điều kiện nền
tảng thuận lợi, các
DN Việt Nam cần nỗ lực một cách có hệ thống để
tạo được mối liên hệ hữu
cơ, cùng có lợi giữa những thành phần tham
gia TMĐT.